متن سخنرانی محمد علی ابراهیمی رئیس دانشکده حقوق مؤسسه تحصیلات عالی ناصر خسرو در نشست علمی «نشست علمی شرایط و موانع تکوین دولت فراگیر در اندیشه رهبر شهید استاد مزاری» که به مناسبت بیست و هفتمین سالیاد شهادت رهبرشهید، حجت الاسلام والمسلمین استاد عبدالعلی مزاری رحمت الله علیه، رهبر فقید حزب وحدت اسلامی افغانستان، که از سوی مرکز فرهنگی – اجتماعی بشارت و مجمع علمی – فرهنگی جنبش عدالتخواهی در تاریخ ۱۲ / ۱۲ / ۱۴۰۰ در قم، مجتمع آموزش عالی فقه، سالن شهید مطهری بر گزار شد.
بسم الله الرحمن الرحیم . الحمد لله رب العالمین و صل الله علی محمد و آله طاهرین.
بعد از گرامی داشت اعیاد اسلامی رجب و شعبان، سال یاد شهادت شهید وحدت ملی مزاری بزرگ را تسلیت عرض میکنم. مطالب خود را فهرست وار خدمت تان تقدیم خواهم کرد:
۱ . شهید مزاری بزرگ مثل سایر متفکران و اندیشمندان جهان وقت و فرصت کافی نداشت که موفق به طرح نظریه شده باشد، با نوشتن کتاب و خلق آثار علمی، دیدگاههای خود را مکتوب گردانده باشد که امروز ما با مطالعه آن موفق به کشف یا اصطیاد اندیشه آن شده و اینجا تحزیه و تحلیل علمی کنیم. تمام فرصتی را که ایشان به گفته بصیر احمد دولت آبادی برای تحصیل و کسب فضل داشته پنج سال بوده است. بین سالهای ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۵ ایشان یک لحظه از وقت خود را هدر نداده و تمام وقت به آموختن اهتمام داشته است و موفق به دوره سطوح عالیه حوزه علمیه گردید. بعد از آن تاریخ در جریان انقلاب قرار گرفته و تام فرصت ایشان در مبارزه مسلحانه گذشته است. آن بزرگوار مثل ما بعد از فراغت تحصیل وقت نیافت که در کتابخانههای بزرگ شهر تحقیق و کاوش داشته باشد و طرح نظریه کند و تئوری سازی بتواند.
۲ . آن چه از عصاره تفکر ایشان در اختیار ما است عبارت از فریاد عدالت که شامل مجموعه مصاحبههای آن مرد بزرگ در سال ۱۳۷۱ است. احیای هویت است که مجموعه سخنرانیهای از ایشان است. چراغ راه است که تکرای محتوای همان دو منبع میباشد و منشور برادری. ما باید تفکر و اندیشه آن مرد مجاهد را با مراجعه به این چند اثر بدست آوریم که منبع بسیاد اندکی است.
۳ . شهید مزاری درد اجتماع را در طول دوره حیات خود خوب حس و درک کرده بود. حکومتهای افغانستان را خوب شناخته بود. به خاطر همین احساس و درک عمیقی نسبت به اوضاع اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشور، میخواست تحولی بوجود آورد. تا جامعه بعد از پیروزی بر دشمن دگر به آن سرنوشت گرفتار نگردند. این تغییر چگونه بوجود میآید؟
بعد از شکست دولت دست نشانده روس در کشور و زمامداری احزاب و گروههای جهادی، در سالهای هفتاد تا هفتاد سه، ما شاهد سالهای بحران بسیار خونین در کشور هستیم. شهید مزاری سالهای که مجاهد بود، میان احزاب بود، و کار سیاسی انجام میداد، غیر از آن مدتی است که در غرب کابل سکونت داشت. او در این دوره تمام تفکرات، خواستها و عملکرد گروه‌ها را آزمایش کرده و طرز تفکر آنان را برای آینده کشور سنجش نموده بود. لذا دغدغه و نگرانی اصلی وی آن است که مبادا بازهم در کشور، شرایطی بوجود آید و اوضاع به گونهای تغییر کند که ما به عنوان افراد متبوع کشور، مالیات بدهیم، سرباز برای اردوی ملی بدهیم و غم دولت را بکشیم، اما از جمیع امتیازات و حقوق شهروندی محروم باشیم. این نگرانی اصلی بابه مزاری است. برای حل این نگرانیها شهید مزاری طرحها و تئوریهای زیادی را مطرح کرد. علاوه بر آن مبانی را ایجاد کرد که اگر رعایت میشد، قطعا تحول بزرگ برای ساختار سیاسی کشور بوجود میآمد.
- ۴ . لب کلام ایشان به این قرار است:
- . اصرار بسیار زیاد روی رعایت حقوق شهروندان و مشارک اقوام در ساختار سیاسی. وقتی بحث اقوام است، از قوم خاصی نام نمیبرد. تا تبعیض باشد.
- . ضرورت رعایت حقوق زنان که در کلام ایشان به کرات اشاره شده است و روی آن پا فشاری داشته است.
- . رعایت عدالت در توزیع منابع و فرصتها اگر ایشان به عنوان شهید ملی شناخته میشود به خاطر همین قضیه است. ایشان تأکید بسیار زیاد روی اصل عدالت داشت.
- . رعایت عدالت توزیعی یا عدالت اجتماعی را در تمام ساختارها، مناصب و شؤنات دولت خواستار بود. و آن را به عنوان مسأله اصلی مطرح میکرد. و تأکید داشت که باید حکومت آینده از این الگوها تبعیت کند.
- . آزادی مطبوعا در کشور از دیگر طرحهای بابه شهید بود که در موارد مختلف از آن سخن گفته بود و روی آن اصرار میورزید. ایشان به عنوان حقوق شهروندی و حقوق ملی از آزادی مطبوعات و رسانه سخن میگفت. حکومت آینده باید نسبت به آزادی مطبوعا و رسانه نگاه مثبت داشته باشد.
- . لزوم رعایت حقوق شهروندی و حقوق تابعیت از دیگر فریادهای آن شهید مظلوم بود. چون تابعیت یک رابطه معنوی و عاطفی میان دولت و ملت است. مردم به خاطر تابعیت از جان میگذرند و از کشور دفاع میکنند. بر خلاف رابطه منافع که مردم متواضعانه از آن گذشته و مصلحت خود را ترجیح میدهند و برای منافع کسی بذل جان نمیکنند. آن شهید والا مقام تأکید بسیار زیاد روی رعایت حقوق شهروندی داشت و در سخنان ایشان قابل استناد است.
- . حق تعیین سرنوشت توسط اتباع کشور از موارد دیگری است که از سخنان آن رهبر فرزانه قابل استنباط میباشد. اهتمام به این حق برای همه شهروندان از طرف بابهای شهید مورد توجه جدی بود و در مناسبتهای مختلفی از آن سخن گفته بود. رهبر شهید آن را به عنوان حق اجتناب ناپذیر یاد میکرد و از آن حمایت مینمود.
- . از نظر رهبر شهید باید ساختار حکومت اسلامی باشد. او میگفت: حکومت آینده باید اسلامی باشد. البته رفتارهای گروههای متخاصم، معاند و انحصارگرا و قومیت محور آنقد چهره ضیق و غیر قابل تحمل از اسلام ارائه کرده اند که حالا آدم شرم میکند که نظام آینده باید اسلامی باشد.
- . موضوع دیگر انتخابات است که در سخنان بابه مزاری از آن نشانههای جدی و تأکید زیان یافت میشود. او معتقد به نظامی است که بر اساس رأی و نظر مردم پدید آمده و پایگاه مردمی باید داشته باشد.
۵ . مفهوم دولت فراگیر از نظر آکادمک و ترمینولوژی به عنوان صفت برای رژیمهایی به کار میرود که دارای مشخصات نظارت بر همه جنبههای فعالیت اقتصادی و اجتماعی، انحصار قدرت سیاسی در دست یک حزب حاکم و حذف هرگونه نظارت آزادانه جامعه بر دولت، دست یازی به ترور برای سرکوبی هر گونه مخالف و نارضایی، تسلط یک فرد یا یک گروه بر حزب و دولت، تلاش برای شکل دادن به جامعه بر اساس ایدئولوژی حزبی، بسیج همه نیروهای جامعه در راه هدفهای حزب و دولت، و از میان بردن آزادیهای فردی، بوده، دست یازیهای دولت در حیات جامعه محدود به هیچ حد قانونی نیست و دولت با یکسان کردن آموزش، نظارت بر فعالیتهای ادبی و هنری و در دست گرفتن تمام رسانهها و مجراهای خبری و نظارت بر آن همه نیرورهای جامعه را در خدمت خود میگیرد و هدایت میکند. دولت فراگیر وجود گروه‌ها و افرادی را که نخواهند گردن به رهنمودهایش بگذارند یا در جهت هدفهایش وظیفه معینی بر عهده نداشته باشند تاب نمیآورد. آشوری، ۱۳۷۳: ۲۴۰)
اگر منظور از دولت فراگیر این باشد که حالا موجود است و جامعه از دست آن به آذان آمده است. از این که در عنوان فراخوان تأکید روی دولت فراگیر شده است، باید منظور از آن حکمرانی باشد که همه مردم خود را در آن بنگرند و دارای جایگاه معین باشند.
در این باب دو دیدگاه محوری مطرح است. اول تشکیل دولت و حتی برگزاری انتخابات بر اساس قومیت‌ها و طوایف. نمونه آن را در لبنان می‌توان دید. در آنجا هر کدام از طوایف دارای سهمیه هستند. اما ناکامی آن معلوم است. چون گاهی کشور بدون دولت خواهد ماند. برای آن که گاهی این خطر وجود دارد که هر زمان امتیازهای گروه‌ها و طوایف تامین نشود، میتوانند دولت را با بحران و فروپاشی سوق دهند.
نظر دوم برگرفته از اصل مشارکت همه مردم و داشتن حق تعین سرنوشت است. بر این اساس مردم حق انتخاب کردن و منتخب واقع شدن را دارند. یکی از این دو مدل ممکن است برای افغانستان مناصب باشد. به همین خاطر کشورهای بلوک غرب و اروپا تئوری نخست را تعقیب مینمایند؛ دول شرق و همسایگان گذینه دوم را حمایت میکنند. در کل منظور از دولت فراگیر مشارکت همه مردم در تعیین سرنوشت خود است.
اگر واقعیت سوق الجیشی و ژیئو پلیتیکی کشور را مدار پردازشهای سیاسی قرار دهیم، دیدگاه دوم نزدیکتر به حل دائمی بحران کشور است، تا نظریه نخست که موجب چالشهای جدید برای مردم افغانستان و منطقه خواهد شد.
۶ . اکنون ما شاهد ظهور نستالوژی طالبان هستیم. همان چیزی که سالها از آن خوف داشتیم و دغدغه اصلی رهبر شهید بود. حال سوال مهم آن است که در مواجه با پدیده نستالوژی طالب چه کنیم؟ چه راهکاری وجود دارد؟ اگر رهبر شهید زنده بود چه تدابیری را روی دست میگرفت و با آن چگونه برخورد میکرد؟
یعنی راهکار تعامل است، تلائم، است؟ سازش سیاسی است؟ مبارزه مسلحانه میباشد؟ فرار میباشد؟ واقعا مشکل را چگونه باید حل کرد و از این رخ داد درد آور عبور کرد؟ آیا ما در این موارد فکر میکنیم؟ دنبال حل مشکل هستیم؟ یا نه گوشه عافیت گرفتیم و دنبال دم غنیمتی هستیم؟
انشاء الله موفق باشید. والسلام - نشست علمی شرایط و موانع تکوین دولت فراگیر در اندیشه رهبر شهید استاد مزاری
- گزارش تصویری نشست علمی شرایط و موانع تکوین دولت فراگیر در اندیشه رهبر شهید ستاد مزاری
ثبت دیدگاه